Esaldi sonatuak euskaraz

“Ikusten duzun begia, ez da begia ikusten duzulako, begia da ikusten zaituelako”. Antonio Machado

Esanak eta idatziak. Euskaraz eta euskaratuak. Printzipioak eta ideiak, adierazpenak eta proposamenak sortzen dituzten esaldiak, kateatzen dituzten hitzak. Kontutan izan beharrezkoak beti. Batzuk erraz ulertzekoak, besteak korapilatsuagoak. Guztiak motxila pertsonalen arabera euren esperientziatan oinarritutakoak. Urrutiko, ezezagun edo hurbileko pertsonetatik, hitz-joko esaldi eta hausnarketa sakonak: erreferentzia etiko, moral, kultural, erlijioso, psikologiko, jokabide, politiko eta ideologiko, bizitza bera bezala. Bere aniztasun anitza aldatu egiten da. Anitzak, interesgarriak, ezagunak eta ez. Gaurkoak eta atzokoak. Guztiek dute bere oinarri eta zergatia. Hona batzuk:

Telemakoren abenturak, Fenelón eskutik: Besteak gobernatzen dituzunean, gogoan izan zu ere ahul, pobre eta atsekabea izan zarela. Poztu zaitez haiek arintzeaz, maitatu zure herria, izan moderatua, gorrotatu lausengua eta orduan bakarrik izango zara handia eta indartsua. Gure Txirrita: lapur txikiak kastigatzeko hor nonnahi badago kartzela, ta haundiak hor ikusten ditut paseoan dabiltzala. Henry Ford: Ez aurkitu akatsa, bilatu erremedioa. Benjamin Franklin: Pazientzia duenak nahi duena lortuko du. Willian Sowert Maughan: Ez gara iazko pertsona berdinak, ezta maite ditugunak ere, apartekoak dira, aldatuz, aldatu den norbait ere maitatzen jarraitu ahal izatea. Sëneca: Gehiago sufritzen dugu gure irudimenean errealitatean baino. Isaac Newton: Inori gustatzen ez zaiona, normalean inori ez zaio gustatzen. Malala Yousafzai: Beldurra baduzu ezin izango duzu aurrera egin.

George Elliot: Inoiz ez da berandu izan zintezkeena izateko. Indira Gandhi: Benetako pribilegioa da bizitza zaila jasan izana. Marcus Aurelio: Gure bizitza gure pentsamenduek egiten dutena da. Ece Temelcuran: Eskuin muturrarekin eztabaidatzea uso baten aurka xakean jokatzea bezalakoa da, usoak pieza guztiak botako ditu, taula gainean kaka egingo du, eta gero hegan egingo du harro garaipena aldarrikatuz eta kaka garbitu beharraren zeregina zuri utziz. Carl Jung: Pentsatzea zaila da, horregatik jende gehienak epaitu egiten du () “zorion” hitzak bere esanahia galduko du tristuraz orekatzen ez bada.

Irene Sendler: Behar duenari bihotzetik lagundu behar zaio erlijioa edo nazionalitatea edozein dela ere. Lao Tsu: kezkatu besteek pentsatzen dutenaz eta beti izango zara haien preso. Niccolò Machiavelli: Gorrotoa ekintza onekin eta txarrekin lortzen da. Pitagoras: ergela bere hizkeragatik ezagutzen da eta gizon jakintsua bere isiltasunagatik. Beatriz Herréz: Kultura eskatzen duen gizartea gizarte heldua da () museoak pentsatzeko leku edo topagune gisa balio behar du publikoak beretzat ulertzen duena. Jesus, Kristo: Jauna, Jauna, zergatik utzi nauzu.

Cantinflas: Gizaki bakoitzaren lehen betebeharra zoriontsu izatea da, bigarrena besteak zoriontsu egitea. Konfuzio: gelako pertsonarik adimentsuena bazara okerreko gela batean zaude. Tolkien: Desleial bidea ilun dagoenean desagertzen dena da. Augusto Comte: Interesek baino askoz gehiago, harrotasuna da banatzen gaituena.

Winston Churchill: Handitasunaren prezioa erantzukizuna da () arrakasta porrota gainditzea ilusioa osorik gabe () ez daukat lana, odola, izerdia eta malkoak baino eskaintzeko () Inoiz ez giza gatazkaren historian hainbeste zor izan diote hainbesteri hain gutxi izanik. Jose Saramago: Denborak zauriak sendatzen dituela diote, baina inor ez da nahikoa bizi teoria hori frogatzeko. Albert Einstein: Erotasuna behin eta berriz gauza bera egitea da emaitza desberdinak lortzea espero ( ) Errazagoa da atomo bat desegitea aurreiritzi bat baino.

Aldoux Huxley: Agian historiak ematen digun ikasgai bakarra gizakiak historiaren ikasgaietatik ez duela ezer ikasten da. Rumi: Zenbat eta isilago egon orduan eta entzuteko gaitasun handiagoa izango duzu. Ana Rodríguez: Bidea gogorra egiten denean, gogorrak bakarrik ibili dabiltza. Buda: Ez bizi iraganean, ez egin etorkizunarekin amestu, fokatu zure gogoa oraingo momentuan. Josep Mario Esquirolen batzuk: Irakurtzeak norbait egiten ez ezik, pertsona hori egiten laguntzen du. Irakurtzera gonbidatzea norbera bera egitera gonbidatzea da ( ) Etxera itzultzen zara, eskolara zoaz. Etxe bat dago eguraldia dagoelako eta eguraldiak babesa eskatzen duelako. Eskola dago mundu bat dagoelako eta munduak arreta eskatzen duelako ( ) Zenbat eta arreta gehiago, munduko gauzen agerpen handiagoa eta arimaren heldutasun handiagoa.

Carolina Herrera: Zure burua zaharra ikusi nahi ez izateko alternatiba duzu, hilda egon. San Frantzisko Asiskoa: Hasi behar dena egiten, gero ezinezkoa, eta bat-batean ezinezkoa egiten aurkituko duzu. Miletoko Thales: Bizitzari eskerrak ematen dizkionak ez du iluntasuna alde batera uzten, agian, eskerrak ematen dituen iluntasunari muzin egiten ez diolako () Zailena geure burua ezagutzea da, errazena besteez gaizki hitz egitea da. Salvador Illa: Hizkuntza defendatzea ez da inoren aurkako erasoa. Pitagorasek: Haurrak hezi eta ez da beharrezkoa izango gizonak zigortzea. L. Da Vinci: Esperimentuan oinarritu ez diren zientziak, zientzia guztien ama, hutsalak dira eta akatsez beteak. Rodolf Walsh: Benetako hilerria memoria da.

Jon Paredes, frankistek fusilatu zuten Txiki: Bihar hiltzen naizenean, ez etorri nigatik negar egitera, ez naiz inoiz lurpean egongo, askatasunaren haizea bainaiz. Fortunato Bujandak, nire aitonak, oso gaizki eramaten zen bere arrebari: Bilatu egin zenuen eta aurkitu egin duzu. José Antonio Agirre Lehendakaria: Lurraldea konkistatua izango da, baina euskal herritarren arima ez da inoiz menperatua izango. Fernando Pessoa: Jarri duzun guztia egiten duzun minimoa da. Mozart: Melodia musikaren funtsa da.

Manuel de Irujo: Hemen nago etorri naizelako () Nafarra naizela deklaratzen eta baieztatzen dut jaiotzez eta bihotzez, beraz, euskalduna () Era berean, Nafarroako euskaldun aurrerakoi bezala, nire herria batasunera atxikitzea nahi dut Europako estatu konfederatuetan () Gure erakundeak babestu eta beti errespetatu ditzagun giza pertsonaren eskubide sakratuak. Roberto Bolaño: Nire aberria nire semea eta nire liburutegia dira. Nelson Mandela: Bizitzearen aintzarik handiena ez datza ez erortzean erortzen garen bakoitzean altxatzean baizik () Ni naiz nire patuaren jabe, ni naiz nire arimaren kapitaina.

Tolstoi: Ez dago handitasunik soiltasunik, ontasunik eta egiarik ez dagoen tokian () heriotza misio aldaketa baino ez da, () badira basoa zeharkatu eta suaren erregaia bakarrik ikusten dutenak () eskergabekeriak ez du handi bat ixten bihotz-axolagabetasunak nekatzen zaitu () errazagoa da filosofiako hamar liburuki idaztea haietako bakarra praktikan jartzea baino.

Bingen Zupiria: Bi hizkuntza ofizial egoteak, euskara eta gaztelania, eduki kulturalen transmisio-elementu gisa funtzionatzen du eta idiosinkrasia berezi bat ematen die. Alan Turing: Batzuetan, inork imajinatzen ez duena ezer egiteko gai dena da, inork imajinatzen ez dituen gauzak egiten dituena ( ) Kontua ez da makinek pentsatzen duten, gizakiek baino hobeto egiten duten baizik.

Dorian Gray: Edozer sinetsiko nuke nahiz eta ezinezkoa iruditu. Descartes: Dakidan guztia emango nuke ez dakidanaren erdiagatik. Benjamin Franlkin: Hobe ondo egina ondo esana baino. Oscar Wilde: Besteak epaitzen ditugu geure buruari ausartzen ez garelako () Egiazko lagunek zuzenean labankada ematen dizute. Unamuno: Ateo batek ere Jainkoa behar du bera ukatzeko.

García Márquez: Atetik ateratzen ikusi zintudan azken aldia izango zela jakingo banu, besarkada bat, muxu bat emango nizuke eta berriro deituko nizuke gehiago emateko. Paulo Freire: Irakasteak entzuten jakitea eskatzen du. Quevedo: Bizitza honetako gauza guztiak bere gustura nahi dituenak etsipen famatu asko izango ditu. Sigmund Freud: Inoiz ez gara maitatzen dugunean bezain zaurgarri sufrimenduarekiko. Seneka: Heriotza zigor bat da batzuentzat, besteentzat oparia, eta askorentzat mesedea. Jesusen Santa Teresa: Irakurri eta eramango duzu, ez irakurri eta eramango zaituzte. Bitoriano Gandiaga Herri baten kultura bere herriaren bihotzean eta ariman bizi da.

Inosen Bujanda, aita: Biharko eguna ez dago idatzita, ez, inoiz ez baita horrela izan eta ez baita izango, inoiz.

Esaldi hauek ez dira hutsetik sortuak. Guztiek dituzte bere harrobi, zutabe, arrazoi eta zergatiak ezagunak batzuk eta ezezagunak besteak. Norberaren bizitzaren zehar badaude une berezi batzuk non burura etortzen zaizkigun.