Bizkaiko Foru Aldundiak 100 argitalpen baino gehiago aurkeztuko ditu Durangoko Azokan

Obra hauek guztiak eskuragarri daude hala Foru Erakundearen standetan nola Bizkaiko Foru Aldundiaren argitalpenen web orrian.

Era berean, Bizkaiko Museoen erakustokiak, Artekaleko 30. eta 31. postuetan kokatuta dagoenak, 73 argitalpeneko bilduma eskainiko du. Horietatik 15 nobedadeak izango dira, Bizkaiko Museoen lanaren emaitza diren lurraldeko hainbat alderdi historiko erakusten dituztenak.

Durangoko Azoka 59rako argitalpen berriak 

Bizkaiko Foru Aldundiaren eta Bizkaiko Museoak erakundearen azokako standetan aurki ditzakegun berrikuntzen artean honako hauek azpimarratuko ditugu:

Jon Urrutxurtu Bengoetxearen "Arratiako tranbiaren historia grafikoa-Historia gráfica del tranvía de Arratia" izenburuko liburuak, argazki eta testu-dokumentu ugariren laguntzaz, bidaia bat egin nahi du denboraren tunelean zehar. Bidaia honen helburua iraganera begiratzea eta 1902. eta 1964. urteen artean zirkulatu zuen garraiobide honek nola lagundu zien udalerrietako biztanleei gogoraraztea da.

Mary Zurbanoren ‘Barne-Indusketa-ArqueYOlogía’. Diziplina anitzeko artearen mundu zirraragarrian, modu harmoniatsuan, bideo-sorkuntza, irudiak, aktuazioa  eta poesia esperimentala elkartzen dira. Mary Zurbano, emakumea, bere jenio eta izaeran artista, konbentzionaletik haratago doa amets eszenikoen gozotasunean murgiltzeko. Bere esku-hartzeen, performanceen, instalazioen, hitzen eta testuen bidez ikusizko unibertsoa sortzen du, jakin-mina pizten duena eta inor epel uzten ez duena.

Borja Romero Landeta eta Aitor Santamaría Zuloagaren "Gigantes, cabezudos y Gargantúa en Bizkaia" lana ere salgai egongo da. Argitalpen honek irudi enblematiko hauen tradizio kultural aberatsa biltzen du 300 orrialde baino gehiagotan zehar, 500 urte baino gehiago bete dituzten erraldoi, buruhandi eta Gargantuaren historia, esanahi eta bilakaeran zehar ibilbidea eskainiz eta dokumentatuz. Lan honek berrehun figura ingururen historia eta sinbolismoa biltzen ditu, pertsonaia horien esentzia atzematen duten argazkien bildumarekin batera aurkeztuz.

"Gigantes, cabezudos y Gargantúa en Bizkaia" ez da bakarrik tradizio horiei egindako omenaldia, aldi berean kultur ondarea berrezagutzeko eta baloratzeko gonbidapena ere badelako.  Lan honek, tradizio horien oroimena gordetzeaz gain, etorkizuneko belaunaldietan horiekiko estimazioa eta  tradizioaren jarraipena sustatzea ere bilatzen du.

Seve Callejaren "Maritxu Mestayer de Echagüe" liburuak Bilbon eta haratago Parabereko kondesa izenez ezagutzen zen emakume batez hitz egiten digu, joan den mendearen hasieratik literatura gastronomikoaren ikurra dena. Baina ez zen kondesa, ezta historiara igaro den Parabere ezizenekoa ere. Aldiz, izen azpimarragarria izan da sukaldaritzako tenpluetan, non chef mediatiko ospetsuek emakumea beti bigarren mailan utzi duten. Maria Mertayer de Echagüe zuen izena, eta askok Maritxu izenarekin ezagutzen zuten. Sukaldaritzako errezeten bilduma handiez gain bere lanbidearekin lotutako zertzelada historiko interesgarriak utzi zizkigun, argitalpen honetan jasotzen direnak.

Museoetako berrikuntzak

Gernika-Lumoko Bizkaiko Foru Aldundiaren Euskal Herria Museoak "Arturo Acebal Idígoras: Euskadi Argentina" erakusketaren katalogoa aurkeztuko du. Argitalpenak euskal artista haien historia liluragarrian murgiltzera gonbidatzen gaitu eta gure kulturaren funtsa Argentina bezalako leku urrunetara nola eraman zuten erakusten digu.

La Encartada Fabrika-Museoak ‘Barreiatutako paisaiak-Paisajes desvanecidos en el aire’ katalogoa aurkeztuko du (González de Durana, Javier; Labayru Fundazioa; Martínez Matía, Ainara). Obra honek  orain arte ezezaguna izan den Gerardo D'Abrairaren obra erakusten du; D'Abraira marrazkilari bilbotarra izan zen eta era bisualean 1940ko eta 1950eko hamarkadetan Euskal Herriko industria-ahalmena jaso zuen paperezko euskarri handien gainean tintaz eta akuarelaz egindako aireko bista ikusgarrien bidez. Irudi horietan industria modernoaren esparruan artisautza, artea, marketina eta ikus-komunikazioa uztartzen ziren.

Arrantzaleen Museoak Iñaki Marcaidaren "Bermeo: portu zaharra (1877-2024)" erakutsiko du, XIX. mendearen amaierako lehenengo argazkilarietatik hasi eta gaur egunera arte hartutako  irudien bilduma. Bermeoko portuaren bilakaeraren dokumentazio sakon eta zehatza.

Beste alde batetik, Itsasmuseum Bilbaok ‘La cerámica monumental de Daniel Zuloaga en la arquitectura de Bizkaia’ lana aurkezten du.  Maite Palizaren lan honek Daniel Zuloagak Bilbon eta Bizkaian garatu zuen  ekoizpen artistikoa ematen du ezagutzera. Bi toki hauetan artistak egindako pieza ugari gordetzen dira eta, 2021az geroztik, Museoaren bildumak, dohaintza pribatu eskuzabal bati esker, meatzaritzaren arloko enpresarioa zen Tomás Allende enkarguz Zuloagak 1900. urtean sortu zuen horma-irudi zeramiko handi bat du. Horma-irudi honek, Zuloagaren talentua ez ezik, gure industria-historiaren etapa nabarmena  aurkezten digu.

 Liburu honek, horma-irudi horren eremua gaindituz, Daniel Zuloagaren  bizitza eta obra  eta Bilboko eta Bizkaiko beste udalerri batzuetako arkitekturan utzi zuen jaraunspena esploratzen ditu, arteari eta hiriaren historiari egindako ekarpenaren ikuspegi integrala eskainiz.

Era berean, "Bizkaiko Zubia. Jose Antonio Reyero Lópezen "Anatomía de un coloso de hierro", euskal burdinolen glosategi txiki bat egiten duen zubiari, materialei, egiletzari, historiari eta terminologiari buruzko ikerketa sakon eta luzea. "Arnitxak eta itsasoa. Joseba Arniches-Barron Ezpeletaren "La tracción irresistible" lanak Carlos Arniches (Alacant, 1866-1943), 98ko Belaunaldiko literaturgile eta komediografoaren bitartez Itsas Literatura eta Arrantzalearen mundura hurbiltzera gonbidatzen gaitu. Eta, azkenik, "Gabarra Athletic: memoria bisual bat", non Gabarra itsasadarra lehen aldiz igotzen den testuinguru historiko eta sozialean zehar ibilbide bisual bat aurkitzen dugun, Athleticen garaipen bat ospatzeko, baita Bizkaian oso maitea den ikur bakar baten belaunaldiak lagundu duten hiru ospakizunak ere.

El Pobaleko burdinolak Jesús Muñiz Petralandaren "Haizearen seinale, denboraren seinale: Haize-orratzak Bizkaian-Señales del viento, señales del tiempo: veletas en Bizkaia" katalogoa aurkeztuko du. Argitalpen honek Bizkaiko haize-orratzen historia eta bilakaera aztertzen du eta tartean bitxikeriak nabarmentzen ditu, hala nola San Anton eliza koroatzen duen emakumeen irudia, haize-orratz gisa funtzionatzen zuen giraldillo bat.

Barrokoko haize-orratzen gorakada errepasatzen da, garai horretan pieza nabarmen asko sortu baitziren, adibidez Casajara jauregiko haize-orratza eta Elorrioko Tola jauregiko haize-orratz monumentala.  1940tik aurrera haize-orratzak ez dira hain ohikoak izan eraikin publikoetan, baina hori gorabehera adibide aipagarriak daude, besteak  beste Bilboko Bailen kaleko lehen etxe-orratza apaintzen duena. Jesus Muñizen lanak eraikin mota desberdinetan haize-orratzen ikuspegi panoramikoa ere jasotzen du, elizetan daudenak azpimarratuz, nahiz eta udaletxeetan eta Durangoko Santa Ana arkua bezalako monumentuetan daudenak bezalako batzuk aipatzen dituen. Katalogoa amaitzeko Jose Pablo Arriaga eskultoreak El Pobalen instalatu zuen obra bati buruzko gogoeta eta Arriagaren sorkuntza inspiratu duten  Bilboko Euskal Museoaren haize-orratzen azterketa egiten da, pieza horien bere interpretazio intimoa eta errespetuzkoa azpimarratuz.

 Plasentia Butrón Museoak Museoko aldizkariaren 4. zenbakia aurkeztuko du. Argitalpen honek Uribe Kostako historia, arte, arkeologia eta museologiari buruzko artikuluak biltzen ditu, eta Joseba I. Zarraga Uriaren "In Bizkaia Sanctam Mariam de Barrica" argitalpena, Barrikako biztanleei buruzko ikerketa historikoa, baita haien ekonomia, familiak, baserriak, aurrekoak eta lurralde-antolaketa ere.

Bizkaiko Museoak antolatu duen standean, era berean,  Bilboko Euskal Museoaren bi argitalpen aurki daitezke. "Kameratik orratzera. De la Cámara a la aguja" 1 eta 2, ospakizun formaletarako proposatutako emakumezkoen jantzia egiteko patroiak eta jarraibideak dituena. Patroi horiek Bilboko Euskal Museoak ekoitzitako "Kameratik orratzera. De la Cámara a la aguja" erakusketaren testuinguruan Eulalia Abaituaren argazkietan oinarrituta burutu dira.

Bilboko Arte Ederren Museoak hiru argitalpen eramango ditu Durangoko Azokara:

‘Eduardo Chillida, Godofredo Ortega Muñoz: caminos de encuentro en el horizonte’ (Javier González de Durana).  Belaunaldi desberdinetakoak izan arren Chillida eta Ortega Muñoz hainbat aldiz elkartu ziren, baita 1950eko, 1960ko eta 1970eko hamarkadetako erakusketetan parte hartu ere. Hainbat material eta teknika erabiltzeaz gain -Chillida eskultorea zen nagusiki, eta Ortega Muñoz pintorea-  elkarrengandik oso urrun zeuden erregistroetan eta helburuekin mugitzen ziren, kontzeptualki harreman gutxi edo batere harremanik ez zuten munduetan.

Bigarrena ‘Los orígenes de una colección: los museos de Bellas Artes y Arte Moderno de Bilbao’  (Mikel Onandia Garate) da. Lan honek Bilboko Arte Ederren eta Arte Modernoko Museoko bilduma artistikoak ikertzen ditu 1908tik 1936ra bitartean, hau da, sortu zen urtetik Espainiako Gerra Zibilaren hasierara arte, erreferentzia moduan Euskal Herriko eta Espainiako testuinguru historiko eta artistikoa hartuta. Bertan jatorrizko bildumak eta horien sorkuntzak, eskuratze-politika eta bildumazaletasun partikularrarekiko harremanak, dohaintzen eta legatuen bidez gizarte zibilak duen inplikazioa eta erakundeen eta Museoko Patronatu Batzordeen zeregina aztertzen dira, eta baita Museoak tradizioaren eta modernitatearen arteko dikotomian txertatutako arte garaikidearen esparruan duen eginkizuna ere.

"Sota familia: artea eta mezenasgoa - Familia Sota: arte y mecenazgo" ere aurkeztuko da (Alzuri Milanés, Miriam; Fernández Lorenzo, Patricia; Novo González, Javier; Paliza Monduate, Maite), Sota familiaren ondarea errepasatzen duena. Familia honek zeregin protagonista onetsi zuen hirian XIX. mendearen amaieratik eta eragin hori ez da bakarrik Sota Aburto senar-emazteek Bilbon eta Getxon euren etxeetan bildu zuten antzinako artearen eta arte garaikidearen bilduma ospetsuan proiektatzen. Sustatu zituzten arkitekturetan ere islatzen da -horietako askok soluzio aitzindariak garatu zituzten gure lurraldean-, bai eta familiako kide batzuek Bilbo nazioarteko kultura-erreferente bihurtu zuten ekimenetako batzuetan izandako parte-hartze aktiboan ere.

Argitalpen hauek leiho paregabea eskaintzen diote Bizkaiko historia, kultura eta paisaia aberatsari, ezagutza aberasten eta irakurketa sustatzen lagunduz. Obra guztiak eskuragarri egongo dira Durangoko Azokan zehar erosteko, bisitariei lurraldearen historia eta ondare liluragarriaren zati bat eurekin etxera eramateko aukera emanez.