BILBO. Hezkuntzaren aldeko jarduera erabakigarria" erakusketa aurkeztu du astearte honetan, Gregorio Arrien erakusketaren komisarioarekin batera.

Ariztondoko azaldu duenez, 1919tik 1937ra bitartean Bizkaiko Aldundiak hiriguneetatik urruti zeuden landa eta industria guneetan bultzatutako auzo ikastolen sorreraren 95. urteurrena ospatzeko egin da erakusketa. Foru erakundeak 125 auzo ikastola sortu zituen gutxienez eta kasu askotan obrak udalerrien laguntzari eta bertan bizi zirenen lankidetza aktiboari esker gauzatu ziren.

Hasieran proiektuak bi helburu nagusi zituen: hezkuntza publikoaren onurak biztanle guztien eskura egotea eta haur euskaldunei euskaraz irakastea babestea. Aurrekariak izan zituen arren, hezkuntzaren arloan lurralde mailako autonomia izan nahi zutelako garatu zen ideia, 1917 eta 1919 bitartean bereziki.

Gallano diputatu liberal erradikalaren mozioa onestearekin batera abiarazi zen ideia, 1919ko abenduan. Nahiko azkar egin zen guztia: hurrengo urteko lehen hilabeteetan legezko alderdiak izapidetu ziren, beharrizan handiagoa zegoen herriak identifikatu ziren eta ikastolak hornitzeko maisu eta maistrentzako lehenengo deialdia egin zen.

1920 eta 1923 bitartean 50 zentro eraiki zituzten eta beste asko eraikitzen amaitzear zeuden. Liga Monarkikoa Aldundian zegoenean, auzo ikastolen hasierako proiektuaren orientazio elebiduna aldatu zen. Horrela, ia erabat debekatu zuten euskarazko liburuak erabiltzea eta euskara maisu-maistren eta ikasleen arteko ahozko komunikaziorako bakarrik erabili zen eremu euskaldunetan.

Boterean zeudenek ikasgeletan euskara erabiltzearen aurkako jarrera bazuten ere, 1923-1930 bitarteko diktadura garaian 100 ikastola izatera heldu ziren. II.

Errepublikaren garaian itxaropen berriak sortu ziren elebitasunaren inguruan eta beste 25 auzo ikastola sortu ziren. Horrekin batera, laikotasuna ezarri zen ikastoletan, Bizkaiko landa eremuetan ondo hartu ez bazuten ere.

1937tik aurrera ikastola horiek Estatuaren eskuetan geratu ziren eta jatorrizko hezkuntza proiektuak aldaketa garrantzitsuak izan zituen. Ikastola gehienek 1970eko hamarkadara arte iraun zuten eta orduan itxi egin ziren.

Ariztondoko azaldu duenez, landa guneko biztanleengan izan zuten eraginagatik, "argi dago auzo ikastolak gure historia garaikideko lan instituzional onuratsuenak, zabalenak eta garestienak izan zirela".

95. URTEURRENA

Auzo ikastolen 95. urteurrenaren harira, 2014. urtearen amaieran Bizkaiko Foru Aldundiak ikastola horien garrantzia hedatu eta balioesteko ekimenak abiarazi zituen Foru Liburutegiaren eskutik.

Horrela, erakusketak hezkuntzaren eta kulturaren alorretan hain erabakigarria izan zen jarduketa hau interpretatzen laguntzea du helburu. Bertan jorratzen diren alderdietako batzuk dira genesi historikoa, proiektuaren protagonista desberdinek izandako rola, ikastolen handitasuna eta hedapen geografikoa, eraikinen berezitasun arkitektonikoak, irakasleen bikaintasuna (gehienak emakumezkoak ziren), baliabide pedagogikoen modernotasuna eta aniztasuna edo barruko antolamendu berezi eta zorrotza.

Erakusketan praktika pedagogikoarekin lotutako objektuak ikus daitezke, bai eta ikastola haien hainbat alderdiri lotutako material grafikoa eta argazkiak ere.

Erakusketako beste baliabide batzuek hezkuntza proiektu honen oinordetza hobeto ulertzen laguntzen dute. Antzinako ikasleak ageri diren dokumentala ikus daiteke eta garaiko ikasgela bat eta Diego Basterraren estudioa atondu dituzte.

Ia ikastola guztien funtzioak aldatu badira ere, oraindik beren ibilbideari lotutako ondare materiala eta ez materiala kontserbatzen dute. Maisu-maistra batzuen eta ikasgela horietan hezi zituzten ikasle batzuen testigantzak oraindik oihartzuna egiten dute bertan.