Abenduak 10 eta GGEE

GIZA Eskubideak bai. GGEE. Ukrania, Palestina, Myanmar, Sahel, Yemen, Sudán, kongo, Nagorno-Karabajeta abar eta abar luze bat. Gaurko egunetan bereziki edota gutxienez ezagunenak Rusa-Ucrania eta Israel-Palestina gatazkak dira. Indartsuenaren lege lotsagarria. Inpunitatearen garai tristeak. Trump, Putin Netanyahu. Sarraskia eta genozidioak. Ankerkeria nagusi. Hilketak non nahi. Militarizazioa, garai ilunak gaurkoak.

Dena dela historiak garai ezberdinetan beti ditu bere kanalla eta miserablea. Eta horrela Munduko bigarren gudaren ondoren, aspaldi beraz, 1948ko abenduaren 10ean, Giza Eskubideen deklarazio Unibertsala onartua izan zen Parisen. Etorkizun hobe baten irrika nazioartean. Dokumentu edo txosten hori ez da derrigorrezkoa, ez da loteslea estatuentzat, baina NBEren Nazioarteko bi Hitzarmenak sortzeko oinarriak ezarri zituen: eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Ituna eta Eskubide Ekonomiko, Sozial eta kulturalen Nazioarteko Ituna. Guztiontzako benetako justizi-promesa, lehenengo artikuluan jasotzen den bezala: “Gizaki guztiak aske jaiotzen dira, duintasunean eta eskubideetan berdinak, arrazoimena eta kontzientzia duten bezala hornituta, anaitasunez jokatu behar dute elkarren artean”. Ados egongo da nirekin adiskide irakurlea, esakunearen eta bizitza errealaren arteko distantzia amildegi hondogabea dela.

Lan handiz lortutako hitz eta lorpen askoren etengabeko hustuketaren artean, agian giza eskubideen terminoa da itzuliena, urratuena eta bortxatuena. Beheranzko aizuntz-prozesu horri, azken hamarkadetan nabarmenagoa izan denari, gehitu behar zaio ustezko lorpenen multzoan sartu dituzten gizarteek bereganatu egin dituztela, eta sistema horren elementu kontserbatzaile gisa parte hartu dutela, baina sistema hori erabat gozatzea ezinezkoa dela. Gaur egun ere, giza eskubideek jarrera kontestarioa eskaintzen dute, gizarte hobe baterantz aldatzeko aukera, erabiltzen dituzten lizunkeriak eta interesak kenduta. Giza Eskubideei buruz hitz egiteak, hainbeste zatitan bortxatuak direnean, ihes intelektual erosoa ekar dezake, eta argi dago, halaber, horiei buruz teorizatzea iseka bat izan litekeela milioika pertsonentzat, beren haragietan beren absentzia nabarmenena pairatzen dutenentzat, baldin eta hori lortzeko jarrera militantearekin batera ez badoa.

Zentzu horretan, giza bizitzaren arloko edozein sinplifikaziok errealitatea faltsutzeko arriskua du. Horrela, ez da zaila erresistentzien eta oztopoen kategoriak ezartzea giza eskubideen bizipen eraginkorraren aurka: aberastasunen monopolio lizunak, ekoizpen-bitarteko eta iturriak, gizaki guztienak izan beharko liratekeen eta, hala ere, talde jakin batzuetan kontzentratuta dauden botere, indar eta errealitateak. Pobrezia, miseria eta etsipena sortzen duten monopolioak ehunka milioi gizakirengan, zeinentzat bizitzaren aldeko borrok, bizirik irauteko soilik, benetako kalbarioa bihurtzen baita egunero.

Bizitza da gizakiaren gauzarik preziatuena, baita askatasuna eta segurtasuna ere. Baina bizitzarik gabe ez dago askatasunik, ezta segurtasunik ere. Baina zer bizitza? Bizitza funtsezko kontzeptua da, Nazio Batuen Adierazpen Unibertsalean garatua, bere 3. artikuluan “Pertsona orok du bizitzarako, askatasunerako eta segurtasunerako eskubidea”. Baina bizitza kontzeptua bera ere kategorikoki zabalduta dago. 25. artikuluan baieztatzen duenean pertsona orok duela bizi-maila egokia izateko eskubidea, berari eta bere familiari osasuna eta ongizatea ziurtatzeko, batez ere elikadurari, jantziei, etxebizitzari, laguntza medikoari eta gizarte-zerbitzuei dagokionez, langabezia, gaixotasuna, baliaezintasuna, zahartzaroa, alarguntasuna eta abarri dagokionez.

Hori gutxi balitz, Deklarazioak berak bere 22. artikuluan pertsona orok du bere duintasunerako eta bere nortasunaren garapen askerako ezinbestekoak diren eskubide ekonomiko, sozial eta kulturalak betetzeko eta segurtasunerako eskubidea. Ezinbestekoa da ahalegin handia egitea garapen ekonomikoari aurrerapen sozial bera egokitu dakion. Bizitzeko eskubidea bizitzean datza, baina gizakiaren behar guztiak eskura izatea ere bada, bizitza duin eta bidezko bihurtzen duten gauza horiek guztiak benetan eskuratzea. Bizitzeko eskubidea, beraz, beste eskubide batzuetara pasatzen da. Ondasun horien iturri gisa norberaren ondasunak edukitzeko eta lana egiteko eskubidea eta lan eraginkorra eta justuki ordaindua egiteko hezkuntzarako eskubidea bizitzeko eskubide horren funtsezko baldintzak dira. Hezkuntza, osasuna, kultura eta aukera-berdintasuna, lana eta fruituen jabetza besteak beste, bizitza duinaren oinarriak dira.

Frantziako Henrike IV.ak eta Nafarroako III.ak agindu zuen bere garaian, pentsatuz bizitzeak lehenik eta behin elikatzea dakarrela: “Igandero nekazari guztien eltzean oilo bate egotea nahi dut”. Neurri sozial hori betetzeak plater bat ekarri zuen, Bearnesa sukaldaritzan enblematikoa zen plater bat. Batek baino gehiagok eskertuko luke gaur bertan. Caritasen eta beste erakunde GK batzuen txostenetara jotzen dut, haien salaketa lotsagabeetara. Eraisteko makinak, behar den lekuan. Justizia sozialerako interpelazioak. Hipokresia eta moral bikoitzean salaketa argiak, indibidualak eta kolektiboak, sozialak, ekonomikoak eta politikoak.

Historia bidegabekerien eta indarkerien harreman triste eta luzea, baina baita pertsonen arteko borroka, maitasun, elkartasun eta duintasunarena ere, baina baita pertsonen arteko borroka, maitasun, elkartasun eta duintasunarena ere, azken batean, historiak ere gainditze etikoaren segida da, norberaren irizpide moraletatik eta indar politikotik abiatuta. Eta prozesu askatzaile hori ez dago inola ere itxita, izan ere, gaur egun Historiak kausa horren ondorioz eroritako biktimez josita jarraitzen du. 2. artikuluarekin amaitzen dut, eta ez dago ihesbiderik: pertsona orok ditu Adierazpen honetan aldarrikatutako eskubide eta askatasun guztiak, arraza, kolorea, sexua, hizkuntza, erlijio, iritzi politikoa edo beste edozein eratarako iritzia, jatorri nazionala edo soziala, posizio ekonomikoa, jaiotza edo beste edozein baldintza bereizi gabe.

Eta geure Europa? Non Europa Batasuneko sortzaile eta bultzatzaileak, beraien balore, jarrera, oinarri eta iritzi gizatiarrak? Non Shuman, Moret, Adenauer, de Gasperi eta Spaak , Zuzenbide estatuta eta Estatuaren ongi izatea e.a.?

Haizeak guztion alde jo dezala, etorkizun oparoa izan dezagula guztiok: osasuna eta lana, askatasuna eta berdintasuna, eta anaitasuna. Eta elkartasuna eta errukia, izurrigabekeria ezberdin eta anitzetatik ihes egiten duten eta gure itsasoetan. Ez dezagun inoiz galdu horregatik lotsatzeko gaitasuna. Horrelaxe aipatu izan dut beste noizbait beste drama bat, beren jatorrizko lurretatik gerra eta gosez etsipenez ihes egiten duten errefuxiatuena. Justizia da, justizia borobila. Horrela, Iñigo Urkullu lehendakariak aurreko 2022ko apirilaren 17ko Aberri Egunean hain zuzen, Bilboko Plaza Berrian, gerra guztiei buruz eta Putinek Ukrainiari berezi egindako inbasio eta erasoari eta benetako hondamendi humanitario honek sortu dituen milioika errefuxiatuei buruz hitz egin zuen. Okerrago bai.Euskal herritarren eta haien erakundeen justizia parekatua eskatzen du, beren herrialdeetatik etsita ihes egiten duten pertsona horiei harrera ahalik eta egokiena egiteko. Karlistadaden ondorioetan hartu gintuzten han urruti, gerra zibilaren amaieran baita hartu gintuzten ere, han, urruti urruti. Iñigo Urkulluren aipamen sentitu hori orain dela hiru urte izan zen.

Hiru urte ondoren ez gaude hobeto, ez, alderantziz okerrago baizik. Ucraniari, Gaza-Palestina gehitu zaio. Triskantza bati beste berri bat gehitu zaio. Tamalez. Eta agian, agian diot, are eta krudelagoa. Guda berri bat ez, genozidioa bai, alajaina! Eta Ana Belenek esango lukeen bezalaxe: “Gerra ez dakigula izan axolagabea”, gerra edonon dela ere, ekintza guztiz kriminala da. Madarikatuak izan daitezela eragiten dutenak, madarikatu eta gaiztoak inolako aitzakiarik gabe, ñabardurarik gabe, kolorerik gabe. Trump, Putin, Netanyahu madarikatu hiltzaileak. Infernua ezagutu dezatela beste askorekin batera. Gora Ucrania eta Gora Palestina. Gora Demokrazia eta askatasuna beti eta non nahi eta guztiontzat, orain eta beti.. Dena dela animo eta gora bihotzak adiskide eta irakurle estimatua. Itxaropena ezin galdu. Eutsiko diogu goiari adiskide.

Gora GGEE (Giza Eskubideak) beti, non nahi eta guztiontzat. Gora. Hori bai iraultzailea den ohiu eta garraizia. Izan bedi bada. Bai. Abenduak 10ean. Giza Eskubideak! l