Airearen kutsadurak 8,1 milioi heriotza eragin zituen mundu osoan 2021ean, eta heriotzen bigarren kausa izatera igaro da, baita bost urtetik beherako haurrengan ere, UNICEFek eta AEBko Health Effects Institute (HEI) erakundeak asteazken honetan argitaratutako txosten baten arabera.
HEIren 'Airearen Egoera Globala' (State of Global Air, SoGA) irabazi-asmorik gabeko ikerketa-erakunde independentearen bosgarren edizioak, UNICEFekin elkarlanean lehen aldiz egin denak, agerian uzten du, gainera, bost urtetik beherako 700.000 haur baino gehiago hil zirela airearen kutsaduraren eraginpean.
Haurren heriotza horietatik 500.000, gutxienez, etxeetan airea kutsatzearekin lotuta daude, erregai kutsatzaileak dituzten sukaldeak erabiltzen direlako, batez ere Afrikan eta Asian. Hala ere, bost urtetik beherako haurren heriotza-tasa % 53 murriztu da 2000. urteaz geroztik, energia garbia eskuratzeari esker.
Txostenak mundu osoko 200 herrialde eta lurralde baino gehiagotako datuak biltzen ditu, eta horrek adierazten du planetako ia biztanle guztiek arnasten dituztela egunero kutsadura atmosferikoaren maila osasungaitzak.
SoGA txosten berriak adierazten duenez, airearen kutsatzaile handienen artean partikula finak (PM2,5), etxeko airearen kutsadura, ozonoa (O3) eta nitrogeno dioxidoa (NO2) daude, 2021eko Global Burden azterlanean jasotako datuen analisi batean.
Airearen kutsadura eta klima-aldaketa
PM2,5 bidezko kutsadura atmosferikoa erregai fosilak eta biomasa erretzetik dator, besteak beste, garraioan, etxeetan, ikatzezko zentral elektrikoetan, industria-jardueretan edo baso-suteetan.
Isuri horiek pertsonen osasunari eragiteaz gain, "berotze globala" eragiten duten berotegi-efektuko gasei (BEG) ere eragiten diete.
Lehen aldiz, aurtengo txostenak nitrogeno dioxidoaren (NO2) esposizio-mailak eta osasunarekin lotutako efektuak jasotzen ditu, NO2-arekiko esposizioak haurren asmaren garapenean duen inpaktua barne.
Osasunaren gaineko inpaktuak
Helduen tentsio altuko arazoen eta bost urtetik beherakoen malnutrizioko arazoen ondoren, airearen kalitate txarra bihurtu da bigarren heriotza-kausa.
Ikertzaileen arabera, gainera, "milioika pertsona askok" gaixotasun kroniko ahulgarriak dituzte, eta horrek presio handia eragiten die osasun-arretako sistemei, ekonomiei eta gizarteari.
Bost urtetik beherako haurrak "bereziki kalteberak" dira, eta osasunean eragina dute, hala nola jaiotza goiztiarrak, jaiotzean pisu txikia, asma eta biriketako beste gaixotasun batzuk.
"Ama-haurren osasunean aurrerapenak izan diren arren, egunero bost urtetik beherako ia 2.000 haur hiltzen dira atmosferaren kutsadurak osasunean duen eraginaren ondorioz", adierazi zuen Kitty van der Heijden UNICEFeko zuzendari exekutibo ondokoak.
"Munduko airearen egoerari buruzko txostenak aldaketarako informazioa eta inspirazioa ematea espero dugu", ziurtatu du Elena Craft HEIko presidenteak, eta airearen kalitatea eta munduko osasun publikoa hobetzea "praktikoa eta egingarria" dela azpimarratu du.
Latinoamerikan, Afrikan eta Asian, esaterako, airearen kalitatea hobetzeko neurriak hartzen ari dira, hala nola kutsadura atmosferikoa zaintzeko sareak instalatzea, airearen kalitate-politika zorrotzagoak aplikatzea edo trafikoarekin lotutako kutsadura atmosferikoa konpentsatzea, hala nola ibilgailu hibridoak edo elektrikoak erabiltzea, txostenaren arabera.
