Sexu-transmisiozko infekzioek gora egin dute berriro: jakin behar duzuna

Azken urteotan, klamidia, gonorrea eta sifili kasuek gora egin dute, modu kezkagarrian, Euskadin eta Estatuan, arrisku-pertzepzio txikiagoak eta preserbatiboaren erabilera txikiagoak bultzatuta, besteak beste. 

STIak, iraganeko edo kolektibo jakin batzuen arazoa izan beharrean, adin eta orientazio guztietako pertsonei eragiten diete gaur egun. Gorakada horren aurrean, Osakidetzak gida argi eta zuzena argitaratu du, mitoak desmuntatu, prebentzioa sustatu eta egia deseroso baina beharrezko bat gogora ekartzeko asmoz: sexu seguruak jarraitzen du izaten desinformazioaren eta gaixotasunaren aurkako txertorik onena.

Azken datu epidemiologikoen arabera, STIek hazkunde iraunkorra izan dute azken hamarkadan, bereziki 18 eta 35 urte bitarteko gazteen artean. Aplikazioen bidez noizbehinkako sexu harremanak izateko erraztasuna, preserbatiboa batzuetan bertan behera uztea eta heziketa sexual integralik ez izatea dira, adituen ustez, gorakada horren arrazoi nagusiak. Horri gehitu behar zaio zenbait tabuk ez dutela oztopatzen sexuaz eta osasunaz argi eta garbi hitz egitea, ezta hezkuntza- edo osasun-inguruneetan ere.

Testuinguru horretan, Osakidetzaren gida beharrezko tresna gisa aurkezten da: dokumentu praktiko bat, ebidentzia zientifikoan oinarritua, informatzeaz gain, plazerari, adostasunari eta sexu-erantzukizunari buruzko elkarrizketa normalizatzea bilatzen duena.

Hala, Osakidetza eta Eusko Jaurlaritzaren Osasun sailetik azpimarratzen dutenez, “sexu-transmisiozko infekzioak dira, besteak beste, sexu-harremanen bidez transmititzen direnak (uzkikoak, baginakoak, ahozkoak eta harreman intimoak), eta bakterioek, birusek, onddoek, parasitoek eta protozooek eragin ditzakete. 30 baino gehiago daude. Sexualki aktiboa den edonork izan dezake bat. Babesteko metodoak erabiliz prebenitu daitezke. Beti erabili behar dira, errepikatu daitezkeelako”. 

Preserbatiboa, STIen aurkako aliaturik eraginkorrena

Preserbatiboa da tresnarik eraginkorrena sexu-transmisiozko infekzioak eta nahi gabeko haurdunaldiak prebenitzeko. Zorro fin eta elastikoa da, normalean latexez egina, baina badira poliuretanozko bertsioak ere alergiak edo intolerantziak dituztenentzat. Kokatuta dagoenean, hesi fisiko gisa jokatzen du, espermatozoideei pasatzen ez uzteko eta infekzioak transmiti ditzaketen gorputzeko fluidoak ukitzea eragozteko.

Bestalde, barne-preserbatiboak —kondoi femeninoa ere esaten zaio— funtzio bera betetzen du, nahiz eta emakumearen gorputzaren barruan jartzen den. Normalean poliuretanoz egina dago eta bi eraztun malgu ditu: bata txikiagoa, mutur itxian kokatua, uteroaren lepoa estaliz sartzen da baginan; bestea, handiagoa eta irekiagoa, kanpoan geratzen da, bulbaren zati bat estaliz.

Horrek galarazi egiten du espermatozoideak umetoki barrura igarotzea, eta STIetatik ere babesten du. Kanpoko preserbatiboa bezala, behin erabiltzekoa da, eta kontuz eta tinko jarri behar da erlazioaren hasieratik. 

Zer da gonorrea edo infekzio gonokozikoa?

Gonorrea sexu-transmisiozko infekzio bat da, Neisseria Gonorrhoeae izeneko bakterio batek eragindakoa.

Preserbatiborik erabiltzen ez bada, hura harrapatzeko arriskua dago infekzioa duen pertsona batekin sexu baginala, anala edo orala izatean.

Sexu baginalean, analean eta oralean, preserbatiboa gonorreak eragindako infekzioa prebenitzeko modu eraginkorra da.

Hauek dira sintoma ohikoenak: baginako fluxuaren alterazioa, molestiak koitoan, zakileko jariakinak, sumindura pixa egitean, mina barrabiletan edo mukia edo odola uzkitik kanporatzea. Batzuetan, pertsonek ez dute sintomarik izaten, batez ere emakumeek. 

Diagnostikoa egiteko lagin bat hartzen da genital-ingurutik, uzkitik edota faringetik, izandako praktika sexualaren arabera. Batzuetan, gernu-lagin bat ere eska daiteke. 

Infekzioa antibiotikoen bidez tratatzen da. “Kontuan izan tratamendu egokirik gabe osasunari kaltetzen dioten konplikazio larriak gara daitezkeela. Garrantzitsua da ahal bezain laster hartzen hastea eta sexu-harremanak izan dituzten pertsonak behar bezala aztertzea”. 

Zer dira GB edo HIESa?

Sexu-transmisiozko infekzio ohikoenak klamidia, gonokozia eta sifilia dira. Gaur egun, GIBa sexu-transmisiozko infekzio ere bihurtu da. Euskadin, sifilia eta GIBa proba azkarren bidez goiz detektatzea doan eskaintzen da farmazietan eta elkarteetan. Ziztada digitalaren bidez egiten da (ziztada hatzean) eta emaitza 10-30 minututan ematen da. Emaitza positiboa Sexu Transmisiozko Infekzioen kontsultetara bideratzen da ondoren.

Ez dago pertsona batek GIBaren birusa duela baieztatzen duen sintoma espezifikorik. GIBaren bidezko infekzioa poliki garatzen da, normalean urte batzuk behar ditu. Denbora horretan, tratamendu antirretrobiralik jasotzen ez bada, birusak sistema immunologikoko zelulak suntsitzen ditu. Denbora horretan ez dago pertsona batek birusa duela adierazten duen sintoma zehatzik.

Hies-a Giza Immunoeskasiaren Birusak (GIB) eragindako infekzioaren egoera aurreratua da. Pertsona bat infektatzen denean, GIBa bere sistema immunologikoko zeluletan sartzen da, bereziki T4 linfozitoetan, eta pixkanaka hauek suntsitzen ditu.

Infekzioaren hasieran, eta hilabete batzuetatik urte batzuetara luza daitekeen denboran, sistema immunea gai da defentsarako nahikoa zelula produzitzeko eta birusaren erreplika kontrolatzeko. Baina une batean birusek defentsak gainditzen dituzte, sistema immunitarioak okerrera egiten du eta immunoeskasia gertatzen da. Gorputzak jada ezin die aurre egin normalean kalterik egiten ez duten infekzioei eta gaixotasunei. Une horretan, hartutako immunoeskasiaren sindromea edo hies-a agertzen da. Hies-a, beraz, GIB bidezko infekzioaren modu aurreratua da.

GIBaren transmisioa

Organismoaren lau jariakinek bakarrik dute GIB kontzentrazio nahikoa birus hori kutsatzeko: odolak, semenak, baginako fluxuak eta ama-esneak.

Horrek esan nahi du GIBa hiru modutara kutsa daitekeela: sexuaren bidez, odolaren bidez eta umeak amaren esnea hartuz:

Sexuaren bidez: preserbatiborik gabe, baginako, uzkizko edo ahoko sarketa ematen den sexu-harremanetan. Uzkizko sarketak dauka arrisku handiena; horren ondoren, baginako sarketak. Ahoaren eta genitalen arteko erlazioak ez dira hain arriskutsuak GIBerako, baina bai sexu-transmisioko infekzioetarako.

Odolaren bidez: infektatutako odolarekin kontaktuan egon diren xiringak, orratzak edo edozein tresna zorrotz partekatzean.

Amaren eta umearen artean: emakume batek GIBa duenean umeari haurdunaldian, erditzean edo edoskitzean kutsa diezaioke. Hala ere, gaur egun, mediku-kontrol egokia eta tratamendu antirretrobiral bat jarraituz arrisku hori ia desagertu egin da.

GIBaz kutsatuta ote dagoen ez dakigun pertsonekin sarketa (baginala, uzkikoa edo ahokoa) ematen den sexu-harremanak edukitzean beti erabili behar da preserbatiboa.

GIBa duten pertsona guztiek kutsatu ahal izango diote birusa beste pertsona bati, kutsatuta dagoen pertsonak sintomak dituen ala ez edo zein fasetan dagoen kontuan hartu gabe.

Aldiz, tratamendu antirretrobirala hartzen duten eta birus-karga hautemanezina mantentzen duten GIBdunek ezin dute birusa transmititu.

Zer da klamidiak eragindako infekzioa?

Chlamydia trachomatis bakterioak eragiten duen sexu-transmisiozko infekzio (STI) bat da.

Preserbatiborik erabiltzen ez bada, hura harrapatzeko arriskua dago infekzioa duen pertsona batekin sexu baginala, anala edo orala izatean.

Prebentzioa

Sexu baginalean, analean eta oralean, preserbatiboa erabiltzea da klamidiak eragindako infekzioa prebenitzeko oso modu eraginkorra da.  

Sintomak

Hauek dira sintoma ohikoenak: baginako fluxuaren alterazioa, molestiak koitoan, zakileko jariakinak, sumindura pixa egitean, mina barrabiletan edo mukia edo odola uzkitik kanporatzea.

Batzuetan, pertsonek ez dute sintomarik izaten, batez ere emakumeek.

Zer da giza papilomaren biru (GPB) bidezko infekzio genitala?

Giza Papilomaren Birusak (GPB) eragindako sexu-transmisioko infekzioa da. 100 GPB mota baino gehiago daude, horietatik 15-20k gizonen edo emakumeen zona genitalean izan dezakete eragina.

Maizen ematen den sexu-infekzioa da. Bide baginaletik, analetik, ahotik edo kontaktu genital estu bidez, infekzioa duen pertsona batekin babesik gabeko sexu-harremanak edukiz kutsa daiteke.

Prebentzioa eta arrisku-faktoreak

Sexu-harremanak hasi aurretik hartuz gero, GPBak eragindako gaixotasunetatik (garatxoak, minbizia) babesten duen txerto seguru eta eraginkor bat badago. Txerto hori txerto-egutegian sartuta dago.

Sexu-harremanak izaten diren bakoitzean preserbatiboa behar bezala erabili behar da. Jokabide horrek GPBa edukitzeko probabilitatea murrizten du. Hala ere, GPBak preserbatiboak babesten ez dituen zonak infekta ditzakeenez, preserbatiboak GPBatik babesteko nahikoak ez izatea gerta daiteke.

Sintomak

GPB bidezko infekzioak, askotan, ez du sintomarik azaleratzen, eta kasuen % 80 baino gehiagotan iragankorra da eta birusa berez ezabatzen da.

Zenbaitetan GPBak infekzio iraunkor bat eragiten du eta, horren ondorioz, garatxo genitalak, umetoki-lepoko minbizia edo minbizi anogenitala ager daitezke.

Diagnostikoa eta azterketa osagarriak

Analisi kliniko baten bitartez ezin da jakin pertsona batek GPBaren infekzioa duen.

Diagnostikoa biologia molekularreko tekniken biez egin daiteke, garatxo genitalak edo beste lesio anogenitalak agertu ondoren, pertsonek kontsulta egiten dutenean. Emakumeen kasuan, umetoki-lepoko minbiziaren baheketa egitean, GPBaren infekziorik ote duten jakiteko azterketak egiten dira.