EHUk ofizialki inauguratu du HiTZ Katedra

Ostiral honetan, irailaren 19an, Estatuan Adimen Artifizial eta Hizkuntzaren Teknologiari buruzko lehenengo katedra izango den HITZ katedra inauguratu du Euskal Herriko Unibertsitateak Donostiako Miramar Jauregian.

Katedra hori Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) lau ikerketa-taldek, HiTZ Ikerketa Zentroa, ALDAPA, ISG eta RSAIT, Avature enpresak eta Orai NLP, Ikerlan, Euskaltel/MasOrange, Multiverse edo Tecnalia bezalako erakunde laguntzaileek osatzen dute.

HiTZ Katedra, AAn eta Hizkuntzaren Teknologian espezializatutako estatuko lehena, Eraldaketa Digitalerako eta Funtzio Publikorako Ministerioak bultzatutako ENIA Katedra programaren parte da, Adimen Artifizialaren Estrategia Nazionalaren (ENIA) esparruan. Programa horrek Digitalizazio eta Adimen Artifizialeko Estatu Idazkaritzaren 600.000 euroko laguntza ematen dio ekimenari, Berreskurapen, Eraldaketa eta Erresilientzia Planaren Europako funtsekin finantzatuta. Bere helburua euskal unibertsitate publikoak esparru horretan duen lidergoa sendotzea eta Euskadi AA sortzailearen abangoardia teknologikoan kokatzea da.

Adimen Artifizialaren Estrategia Nazionalean (ENIA) kokatutako AA eta Hizkuntzaren Teknologiaren lehen katedra da Espainian, Eraldaketa Digitaleko Ministerioaren ‘España Digital 2026’ agendaren zati gisa. Helburua da euskal unibertsitate publikoak esparru horretan duen lidergoa sendotzea eta Euskadi AA sortzailearen abangoardia teknologikoan kokatzea.

Katedraren inaugurazioan Joxerramon Bengoetxea EHUko errektoreak, María González Veracruz Digitalizazio eta Adimen Artifizialeko Estatu idazkariak, Juan Ignacio Pérez Iglesias Eusko Jaurlaritzako Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntza sailburuak, Aitor Soroa katedrako zuzendariak eta, ongietorria ematen, Eider Mendoza Gipuzkoako diputatu nagusiak parte hartu dute.

María Gonzalez Digitalizazio eta Adimen Artifizialeko Estatu idazkariak “ENIA katedrek gure gizartearen etorkizunean duen garrantzia” azpimarratu du. Lurraldean zehar banatutako hogei proiektuetatik, Estatuak 17,4 milioi euroko inbertsioa egiten du guztira talentu espezializatua sortzeko, eta, horietatik, AA&HTko HiTZ Katedra bereziki balioetsi du, "Euskadi, beste behin ere, funtsezko erreferentzia baita adimen artifizialaren iraultzan". Ildo horretan, lan horren garrantzia azpimarratu du, “aniztasunetik AA gizakien mailan, gure zerbitzura eta elkar ulertzeko gaitasunarekin eraikitzen dela bermatzeko”.

Ildo horretan, jakinarazi du duela hamar egun Espainiako Gobernuak baimena eman zuela Euskal Autonomia Erkidegoko Gobernuarekin hitzarmen bat sinatzeko, enpresen eta gizartearen eskura egongo den euskarazko corpus digital bat sortzeko. “5 milioi euro dira, eta horiekin hizkuntza-ereduak entrenatzeko corpusak sortu ahal izango dira, mintzamena ezagutzeko eta laburtzeko ezinbestekoak, itzultzaileak edota osasuna bezalako sektoreetako beste aplikazio batzuentzako”, azaldu du.

Bestalde, Joxerramon Bengoetxea EHUko errektoreak, azpimarratu du: “Euskal unibertsitate publikoak hizkuntzaren teknologian duen lidergoa are gehiago sendotzen lagunduko du Adimen Artifizial eta Hizkuntza Teknologiako HiTZ Katedrak; horren lekuko ere, dagoeneko elkarlanera gehitu diren enpresa kolaboratzaile eta babesleak. Eta eskertzekoa da proiektu honetan parte hartzeko, eta sustatzeko hartutako erabakia. Gure unibertsitatea aitzindaria da teknologia horretan, eta hori ere nabarmentzekoa da gurea bezalako hizkuntza gutxiagotu baten sortu delako, euskaraz eta euskaratik eragiteko lehiakortasunez teknologiaren esparruan. Horren adibide da Latxa adimen artifizialeko hizkuntza eredu irekia eta arrakastatsua. Aurrerantzean ere, AA&HT HiTZ Katedraren bidez, are aukera gehiago zabaltzen dira Adimen Artifizial Sortzailean eta Hizkuntza Teknologietan eskaintzen diren etengabeko prestakuntzari esker. Nire esker ona adierazi nahi diet, EHUko errektore gisa, AA&HTHiTZ katedra sortzeko ekimena hartu duten kideei eta berau babesteko eta sustatzeko konpromisoa hartu duten eragile eta erakundeei”.

Ekitaldian, halaber, Luis Gasco, Avature-ko hizkuntza naturalaren prozesamenduan ingeniari ikertzailea, eta Mikel Artetxe, fronter ereduen hizkuntza ereduen startuparen sortzaileetako bat, IXA taldeko kidea eta Hitz Zentroko kolaboratzailea, hizkuntza naturalaren prozesamenduan eta ikaskuntza automatikoan erreferentea.

Gainera, “Adimen artifiziala eta hizkuntzaren teknologiak enpresan” gaiari buruzko mahai-ingurua egin da, HiTZ zentroko Gorka Azkunek moderatuta. Aitzol Astigarraga (Orai NLP), Josu Bilbao (Ikerlan), Iraia Ibarzabal (Multiverse Computing), Joseba Laka (Tecnalia) eta Alberto Pozo (Masorange) bezalako adituak parte hartu dute bertan.

HiTZ katedraren balio diferentziala

Katedraren alderdi bereizgarria, AAko beste batzuekiko, hizkuntzaren teknologien ikuspegi berezia da, giza hizkuntza, testua zein ahotsa, ulertzen duten ereduak eraikitzea ahalbidetzen baitute. Eredu horien adibide dira: ChatGPT, Gemini edo HiTZ Zentroak garatutako Latxa eredua.

Gaur egun, hizkuntzari dagokionez, AAren erronkek honako hauek barne hartzen dituzte: konpainia handien mendekotasun teknologikoa, zenbatzeko beharra (AAren eredu horien entrenamenduak ahalmen konputazional handia eskatzen baitu), prestatutako profesionalen eskasia, eta hizkuntza txikiak eta kultura desberdinak baztertzeko arriskua, nagusiki ingelesa bezalako hizkuntzetan zentratuta baitaude.

Testuinguru horretan, katedraren zuzendari Aitor Soroak, EHUko Informatika Fakultateko irakasle erantsiak eta IXA ikerketa-taldeko kideak, azpimarratu duenez: “Katedrak ikertzaileen, industriaren eta ikasleen arteko lankidetza topagunea izan nahi du, teknologia horien ikerketa eta berrikuntza, ikaskuntza eta dibulgazio arduratsua bultzatzeko. Arlo bakoitzeko eragile lehiakorrenen lankidetzak bakarrik ahalbidetuko du teknologia horretan lehiatzea, Europak une honetan baztertuta geratzeko arriskua baitu. Eta hori da katedrako erakundeekin bilatu duguna”, azpimarratu du.

Katedrak hilabete batzuk daramatza martxan, eta gaur egun bi doktoretza-tesi finantzatzen ditu. Tesi horiek industrian interesa duten abangoardiako gaiak jorratzen dituzte, eta, gainera, etengabeko prestakuntza-ikastaro batzuk eskaintzen dituzte AA sortzailean eta hizkuntzaren teknologian, hala nola ikaskuntza sakonean, NLP aplikazioen garapenean edo hizkuntza-eredu handietan.

“Eskaintza honekin etorkizuneko profesionalak AAren oinarrietan eta aplikazioetan prestatu nahi ditugu, bai eta egungo profesionalek arlo horretako azken joeretan eta aurrerapenetan dituzten ezagutzak eguneratu ere”, adierazi du Soroak. Ikastaro horiek EHUko Informatika fakultatean ematen den prestakuntza arautua indartzen dute, bai AA gradua (Espainian ezartzen lehena), bai Sistema Adimendunen eta Hizkuntzaren Prozesamenduaren bi masterrak, doktorego-programen ondoren.

AAren erronkak tokiko industriarentzat

Adimen Artifizial eta Hizkuntzaren Teknologiako HiTZ katedraren zuzendariak, Aitor Soroak, azpimarratu duenez, “adimen artifizialak erronka esanguratsuak ditu tokiko industriarentzat, atzean gera baitaiteke eta korporazio teknologiko handientzako transmisio-kanal soil bihur liteke, ekoizpen-katean balio erantsirik eskaini gabe”. Aitor Soroaren ustez, HiTZ katedra bultzada garrantzitsua izan daiteke tokiko industriarentzat, “profesionalentzako kalitatezko prestakuntza eskainiz, euskal enpresen AAren garapenaren eta aplikazioaren abangoardian egotea lortzeko, ekoizpen eta berrikuntza teknologikoaren kateari modu aktiboan lagunduz”.

Baina, batez ere, Aitor Soroak azaldu duenez, “katedrak espazio bat eraiki nahi du, alde batetik, bikaintasuneko ikerketa industriaren premien arabera bideratzeko, eta, bestetik, ikertzaileei azken aurrerapenak eta horiei buruzko ezagutza eskaintzeko, profesional, produktu eta zerbitzuen hurrengo belaunaldia inspiratzeko”.

“Espazio hori ezinbestekoa da datozen aldaketa zirraragarriei aurre egiteko, eta mugako ikerketa barne hartzen duen espazio batek bakarrik ahalbidetuko du eremu horretan lehiatu ahal izango den euskal ekosistema bat sortzea”, gaineratu du HITZ katedraren zuzendariak.

Katedraren ikerketa-taldeek nazioarteko ikertzaile eta ikasle ugari erakarri dituzte dagoeneko, eta horietako askok ikertzen jarraitzen dute edo enpresa munduan sartzen dira. “Katedraren helburuetako bat talentua erakartzeko eta enpresak transferitzeko prozesu hori indartzea da, hain zuzen ere”, ondorioztatu du Aitor Soroak.