Umeen apatridiari emandako erantzun juridikoa eta nortasun aitorturik gabeko adingabe migratzaileen babesgabetasuna

Astelehen honetan goizean, ume migratzaile zaurgarrienei eragiten dieten erronka juridiko eta humanitarioak ardatz dituen jardunaldia egin da Bilbon, Bizkaiko Foru Aldundiak antolatutakoa. Irekieraren ekitaldian Teresa Laespadak, Enplegua, Gizarte Kohesioa eta Berdintasuna Sustatzeko foru diputatuak azpimarratu du premiazkoa dela errealitate hori agenda publikoaren erdigunean jartzea eta berretsi egin du erakundeek ume zaurgarrienekin duten konpromisoa: Premiaz jokatu behar dugu, elkartasunagatik, enpatiagatik, justiziagatik, demokraziagatik, adingabe bakoitzak, jatorria edo migrazio-egoera edozein dela ere, bizitza duina, segurua eta aukeraz betea izateko eskubidea izango duela ziurtatzeko.

Laespadak gaineratu duenez, adingabe hauen babesak administrazioen, gizarte-erakundeen eta arlo juridikoko profesionalen arteko ahalegin kolektiboa izan behar du, oinarrizko arreta jasotzeaz gain, etorkizun duina izateko aukera izan dezaten bermatzeko. Eta honako hau adierazi du: Ezin dugu onartu ume ikusezinak egotea, izenik eta eskubide aitorturik gabekoak.

"Haurtzaroa, mugikortasuna eta giza eskubideak: adingabe bananduak, apatridia eta erantzun instituzionala - Infancia, movilidad y derechos humanos: menores separados, apatridia y respuesta institucional" izenburupean topaketak Nazioarteko Zuzenbidean esperientzia duten pertsonak, legelariak, gizarte-eragileak eta erakundeetako ordezkariak bildu ditu, egoera horietan adingabeei eragiten dieten lege-hutsuneak aztertzeko eta adingabearen interes gorenaren printzipioa betetzea bermatuko duten konponbide juridiko bideragarriak eztabaidatzeko.

Ekitaldi hau Bizkaiko Foru Aldundiko Enplegua, Gizarte Kohesioa eta Berdintasuna Sustatzeko Sailak ume migratzaileen babesa agenda publikoaren erdigunean jartzeko duen konpromisoaren barruan kokatzen da. Gainera jarraipena eman dio joan den udan Euskal Herriko Unibertsitatean (UPV/EHU) egindako "Haurtzaroa, mugikortasuna eta giza eskubideak" ikastaroari; ikastaro horretan sakon aztertu zen Europarako bidean dauden adingabeen errealitatea.

Jardunaldian zehar parte-hartzaileek bereziki konplexua den errealitate bati heldu diote: guraso ez diren eta legezko tutoretza ez duten helduek lagundutako adingabeen etorrera. Kasu hauetan, legeria zibilak ezartzen duen bezala, agintariek babesgabezia-protokoloa aktibatzen dute eta autonomia-erkidegoko babes-zerbitzuen eskuetan jartzen dituzte, Fiskaltzari horren berri emanez. Horrela, dagokion erakunde publikoak bere gain hartzen ditu tutoretza eta legezko ordezkaritza, balizko apatridia-prozedura batean parte hartzea barne.

Era berean, gogorarazi da indarrean dagoen araudiaren arabera, agintariek aukera ematen dutela prozedura izapidetzen den bitartean lurralde nazionalean egoteko, umeak babesteko beste arau espezifiko batzuk aplikatzea gorabehera.

Aztertutako beste gai nagusietako bat migrazio-igarobidean jaiotako umeena izan da, ume horiek Espainiako lurraldera jaiotza-ziurtagiririk gabe eta erregistroan inskribatzeko eta onartutako nazionalitatea eskuratzeko aukerarik gabe iristen baitira. Kasu askotan ez jaiotza-herrialdeak, ez amaren jatorrizko herrialdeko kontsulatuak, ez helmugako herrialdeak ez dute bere gain hartzen erregistroaren legezko erantzukizuna. Adingabekoen multzo horri "ume ikusezinak" esaten zaio, eta apatridia eta lege-bazterketako egoeran geratzen dira.

Topaketan, Espainiako Kode Zibilaren aplikazio literal batek jaiotza inskribatzea eta Espainiako nazionalitatea aitortzea eragotziko zukeen kasu errealak aurkeztu dira. Hala ere zenbait ebazpen judizialek Kode Zibilaren 17. artikuluaren interpretazio finalista egin dute, adingabearen interes gorenaren printzipioan eta Haurren Eskubideei buruzko Konbentzioak aitortutako eskubideetan oinarrituta eta, horri esker, Erregistro Zibilean inskribatzeko baimena ematen da, bai eta Espainiako nazionalitatea aitortzeko baimena ere, umeen apatridia-egoerak saihestuz.

Cristina Manzanedo, EMET Fundazioaren Ödos programaren zuzendaria, eta Iker Barbero, UPV/EHUko Nazioarteko Zuzenbideko irakaslea, bezalako espezialistek erantzun juridiko koordinatu, sentikor eta eraginkorraren beharra defendatu dute. Biek nabarmendu dute lege-babesak harreraren eta gizarte-zerbitzuen, administrazioen, Ministerio Fiskalaren, epaileen eta erregistro zibilen arteko koordinazio eraginkorraren eskutik joan behar duela. Jardunaldia amaitzeko erakundeen arteko lankidetza indartzeko eta adingabe migratzaile guztientzako sistema bermatzaileagoa eta bidezkoagoa lortzeko deia egin da.